Το Κράτος Που Δεν Χτίσαμε. Γράφει ο Παντελής Μήτσιου (αναδημοσίευση απο Κλόουν)

Από τον Σεπτέμβριο του 2009 που η «κρίση» ξέφυγε από τα κείμενα των μυημένων και άρχισε να καταλαμβάνει την καθημερινότητα των ανθρώπων, πολύ πριν μετατραπεί από λέξη σε δυσβάσταχτο βάρος, πολλοί, θέλοντας να εξευμενίσουν το κακό, έσπευσαν να διαδηλώσουν παρηγορητικά ότι μπορεί να κρύβει μια ευκαιρία «να χτίσουμε επιτέλους κράτος».

Τώρα, μετά πέντε χρόνια καταρρεύσεων, εκθεμελιώσεων, καταστροφών - ανθρωπίνων ζωών κυρίως και δευτερευόντως θεσμών και δομών - μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι παρά τα γκρεμίσματα, κράτος δεν χτίσαμε.

Η δικαιοσύνη εξακολουθεί να κινείται με ρυθμούς χελώνας και να τελεσιδικεί πολλές φορές κατόπιν εορτής, θέτοντας εν αμφιβόλω το περί δικαίου αίσθημα και αυξάνοντας την ανασφάλεια και τον βαθμό επικινδυνότητας κάθε δραστηριότητας, της επιχειρηματικής μη εξαιρούμενης. Πολίτες αποφεύγουν να διεκδικήσουν νομικά το δίκιο τους επειδή ακριβώς δεν επιθυμούν να εμπλακούν σε μακροχρόνιες διαδικασίες κατά τις οποίες θα πρέπει να είναι αποφασισμένοι να χάσουν αρκετές εργατοώρες, καθισμένοι σε θλιβερές αίθουσες δικαστηρίων, ακούσια παρακολουθώντας τον πόνο κάθε πικραμένου και περιμένοντας επί ματαίω την εκδίκαση της υπόθεσής τους. Την ίδια αποτρεπτική δράση ασκεί η διαδικασία απονομής δικαιοσύνης και στο επιχειρείν. Τι θα σκεφθεί ο επιχειρηματίας που θα ήθελε να διεκδικήσει δικαστικά το δίκιο του όταν βλέπει να εγγράφονται καθημερινά 30 και πλέον υποθέσεις στο «πινάκιο» και να συζητιόνται οι 10; Γιατί να επενδύσει χρήμα και να σπαταλήσει χρόνο σε μια χώρα που δεν σέβεται το δίκιο και δεν τιμά την δικαιοσύνη;

Το φορολογικό σύστημα παραμένει το αγαπημένο παιχνίδι κάθε πολιτικού. Συνηθίσαμε να το λέμε σύστημα ενώ δεν είναι. Είναι απλά ένας μηχανισμός κάλυψης πρόσκαιρων αναγκών, όπως τις αντιλαμβάνεται ο έχων την διακυβέρνηση της χώρας στα χέρια του. Είναι μια βρύση για να γεμίζει το ταμείο προκειμένου να εξυπηρετούνται οι πελάτες του τάδε κόμματος ή του δείνα υπουργού και βουλευτή. Κανένας στρατηγικός σχεδιασμός, καμιά σοβαρή και μακρόπνοη πολιτική, κανένας αναπτυξιακός χαρακτήρας. Όλα θυσία στο όνομα της εκλογής και της επανεκλογής. Εν τω μεταξύ η φορολογία πνίγει την αγορά, επιδεινώνει την έλλειψη ρευστότητας, αποτρέπει – συνδυαστικά με άλλες κακοδαιμονίες – την όποια επενδυτική πρωτοβουλία.

Το αδειοδοτικό πλαίσιο δραστηριοτήτων παραμένει δαιδαλώδες με οριζόντιες και κάθετες επικαλύψεις αρμοδιοτήτων που έχουν σαν αποτέλεσμα ο πολίτης να γίνεται έρμαιο υπηρεσιών και παραγόντων, οι διαδικασίες έδαφος ανάπτυξης της διαφθοράς και κανείς τελικά να μην είναι υπεύθυνος για τίποτα, όταν έρθει – αν έρθει – η ώρα αναζήτησης ευθυνών. Όσες φορές επιχειρήθηκε η απλοποίηση των διαδικασιών, έγινε με τόσο πρόχειρο τρόπο ώστε προέκυψε ψηφιακή γραφειοκρατία η οποία αύξησε το χάος και δημιούργησε χειρότερο μπλέξιμο από αυτό το οποίο επιχείρησε να λύσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο τρόπος που το ΕΒΕΑ χειρίζεται το ΓΕΜΗ (αναζητήστε σχετική αρθρογραφία).

Η δημόσια διοίκηση παραμένει αρτηριοσκληρωτική, εχθρική προς τον πολίτη και αναποτελεσματική με τάση προς το χειρότερο, καθώς οι περικοπές στον αριθμό των υπηρετούντων έγιναν με τρόπο που επέφερε χειροτέρευση των υπηρεσιών που παρέχονται στον πολίτη. Βλέπεις, πολλοί πείστηκαν ότι το λιγότερο κράτος ταυτίζεται με το μικρότερο κράτος. Προκειμένου λοιπόν να βελτιώσουν την εικόνα στο ταμείο, παρουσιάζοντας πλεονάσματα, αλλά χωρίς να έχουν το θάρρος να αναλάβουν το όποιο πολιτικό κόστος, άφησαν τις απολύσεις μέσα από τις ευφάνταστες διαδικασίες της διαθεσιμότητας και των οριζόντιων περικοπών προσωπικού, εκεί που ήταν εύκολες και όχι εκεί που ήταν αναγκαίες, στα «χέρια» των κακών της τρόικας. Έτσι, εξακολουθούμε να έχουμε πενήντα ομοειδείς οργανισμούς που απασχολούν 200 υπαλλήλους και που έχουν πενήντα λογιστές, την στιγμή που θα μπορούσαν να κάνουν την δουλειά τους με έναν (1) και θεωρούμε λύση να τους κλείσουμε ή να απολύσουμε το εποχικό τους προσωπικό, αντί να εξορθολογήσουμε τη λειτουργία τους. Μιλάμε για τέτοια ιδεοληψία και τέτοιο κρυφτό από τις ευθύνες που συνοδεύουν την πραγματική άσκηση πολιτικής. Με αυτές τις λογικές, το κράτος γίνεται (και είναι) σαφώς μικρότερο από ότι πριν πέντε χρόνια αλλά δεν είναι καθόλου λιγότερο. Αντίθετα, η σκιά του πέφτει βαριά ακόμα και εκεί που δεν έχει κανένα λόγο να βρίσκεται.

Τα μεγάλα αναπτυξιακά έργα, όχι εκείνα που προσφέρουν κέρδη σε εργολαβικά συμφέροντα αλλά τα άλλα, που δίνουν ώθηση στις κοινωνίες, όπως το κτηματολόγιο, το δασολόγιο, τα επιμέρους κλαδικά χωροταξικά είτε καρκινοβατούν είτε παραμένουν ως καβάντζες εξαγγελίας για τις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Έτσι, ένα ολόκληρο κράτος εξακολουθεί να λειτουργεί με προσωρινές αποφάσεις και να ταΐζει το τέρας της διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων, καταπνίγοντας κάθε προσπάθεια δημιουργίας σύγχρονων υποδομών και δομών.

Η παιδεία αποτελεί το κατ' εξοχή παιχνίδι στα χέρια πολιτικών μικρού μεγέθους. Όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, οι εξαγγελθείσες «μεταρρυθμίσεις» στην παιδεία πρέπει να είναι περισσότερες από τους υπουργούς που υπηρέτησαν σε αυτό το έρμο υπουργείο. Μεταρρυθμίσεις που συνήθως περιορίζονται σε πειραματισμούς στο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ και στις αναθέσεις συγγραφής βιβλίων. Οι όποιες προσπάθειες πραγματικής μεταρρύθμισης, ακόμα και όταν έγιναν με αξιοζήλευτα διευρυμένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αποδομήθηκαν από τους επόμενους, για να εξυπηρετηθούν αλλότριοι σκοποί και όχι η εκπαίδευση και η εκπαιδευτική διαδικασία.

Η υγεία και η κοινωνική ασφάλιση είχαν την ίδια τύχη και η προσπάθεια να μην θιγούν τα συμφέροντα ιατρών, φαρμακοποιών, κλινικαρχών, εμπλεκομένων στο εμπόριο και την παραγωγή φαρμάκων, οδήγησαν στην καταστρατήγηση των δικαιωμάτων των ασθενών και των ασφαλισμένων. Οι τελευταίοι πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα σε έναν χώρο που ναι μεν φέρει τον τίτλο υγεία αλλά νοσεί βαθύτατα. Δεν παραγνωρίζω το γεγονός ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι πληρώνουν την ασχετοσύνη (;) των πολιτικών αλλά, ας το παραδεχτούμε, αυτοί που πλήττονται περισσότερο είναι και οι περισσότερο αθώοι – οι ασθενείς και οι ασφαλισμένοι - οι οποίοι επιπλέον δεν έχουν δυνατότητα αντίδρασης. Δεν μπορούν να κηρύξουν απεργία από την ασθένεια, αν και θα το επιθυμούσαν σφόδρα.

Θα μπορούσα να συνεχίσω τον κατάλογο και να απαριθμώ κατορθώματα, όπως οι αλλεπάλληλες απορρυθμίσεις αγορών, π.χ. του γάλακτος, στο όνομα της εξυπηρέτησης του προϋπολογισμού των πολιτών αλλά δεν θα προσθέσει κάτι στο σκεπτικό μου. Σημασία έχει ότι επί πέντε χρόνια έχουμε υποστεί πρωτοφανείς επιθέσεις στη ζωή μας και η παρήγορη σκέψη ότι μέσα από την απίστευτη τραγωδία μας μπορεί να βγει κάτι θετικό, να χτιστεί επιτέλους κράτος, έχει καταρρεύσει με πάταγο.

Τώρα, πέντε χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης, αναζητούμε αυτόν που θα περιγράψει το Μετά Την Κρίση Κράτος, που θα ζωγραφίσει τη ζωή μας από άλλη, σαφώς χαμηλότερη, βάση εκκίνησης αλλά θα είναι Εκκίνηση και όχι συνέχεια. Εκκίνηση προς Νέους Στόχους και όχι συνέχεια της στασιμότητας και της μιζέριας ενός παταγωδώς αποτυχημένου μοντέλου που κάνει τα πάντα προκειμένου να αναπαραχθεί. Αναζητούμε αυτόν που θα περιγράψει το Αύριο, όχι γκρεμίζοντας για τη χαρά του γκρεμίσματος αλλά Αλλάζοντας ό,τι νοσεί και Χτίζοντας από την αρχή με σχέδιο και προοπτική.